1 - Schrijversdilemma

Een schrijver, vanaf wanneer mag je jezelf zo noemen?

Dat is een beetje de "To be or not to be"-vraag van elke schrijver. Ben je een schrijver vanaf het moment dat je een boek hebt gepubliceerd? Of is een artikel voldoende? Ben je het ook wanneer je enkel schrijft in je dagboek, verscholen in je eigen geheime ruimte? 

Heb je om schrijver te zijn een publiek nodig, is dus eigenlijk de vraag. Of is het voldoende dat je je eigen publiek bent. Is het feit van woorden op papier te zetten (met pen of met een computer) al voldoende als deze nooit door iemand anders gelezen worden? 

Voor mij leek het antwoord op die vraag tot voor kort duidelijk "ja, je hebt een publiek nodig". Zonder een publicatie bij het grote publiek ben je geen schrijver. Dat was althans wat mijn hoofd zei, als me de vraag werd gesteld. Mijn hart, dat zei dan weer iets heel anders. Mijn hart weet namelijk dat ik al zolang ik me kan herinneren, schrijf. Gedichten voornamelijk. Regelmatig zet ik pen op papier en schrijf ik. Een aantal jaren geleden schreef ik zelfs een boek, maar publiceren deed ik nooit. 

Ook daar valt wat over te zeggen. Ik heb wel degelijk meegewerkt aan wetenschappelijke publicaties dus 'nooit' is misschien wat incorrect. Maar toch voelde het zo. Wetenschappelijk publiceren voelt anders dan een boek uitbrengen. Waarom is dat zo? Het gaat bij beiden om woorden op papier zetten en toch...toch voelt het anders wanneer je kan zeggen: "Dit is mijn boek". Dit heb ik geschreven en gepubliceerd en dit is leesbaar voor wie het dan ook wilt lezen. 

Maar waarom is dat zo anders? Het heeft me heel wat tijd en nadenken gekost om op deze vraag het antwoord te vinden, maar ik denk dat ik er uit ben. Voor mezelf alleszins, want hoe het voor andere schrijvers is, dat kan ik niet beantwoorden. 

Hoewel ik altijd schreef en veel en graag las, en hoewel schrijver worden een grote droom was van mij, voelde het als iets onbereikbaars. Al die boeken die je tegenkwam in boekhandels en in bibliotheken, dat waren pas écht schrijvers. Zíj hadden wel talent en dáárom konden zij boeken publiceren. Ik daarentegen, ik was maar een simpel meisje die wat letters op papier zette. Ik was geen schrijver, dat was een onbereikbaar ideaal. En wetenschappelijk publiceren hoort er vaak bij als je wetenschappelijke studies volgt, dat was niet zo onbereikbaar. Dus kon dat niet tot écht schrijven worden gerekend, toch? Bovendien is het aan zoveel regels en structuurvereisten verbonden, dat is niet wat schrijven écht is.

Al die hersenkronkels bewoonden onbewust mijn hoofd. De gedichten die ik jarenlang schreef, bestonden enkel voor mijn ogen, of voor de enkelingen die eens een gedicht mochten lezen of toegestuurd kregen op een kaartje. Schrijven was iets wat ik deed om met gevoelens om te gaan, om ze te verwerken, mezelf beter te begrijpen. Want begrepen voelde ik me zelden in mijn kerngezin. Dus ging ik naar mijn kamer en schreef ik. Alleen, vaak 's nachts in het donker bij een nachtlampje, in een dagboek dat ik verstopte. Het schrijven was een redding, een steun, maar werd eigenlijk onbewust ook een taboe, iets waarvoor ik me leek te moeten schamen. Poëzie had geen plaats in ons gezin, werd gezien als belachelijk. Dus schreef ik in de donkere, eenzame krochten van mijn kamer en van mezelf. 

Jaren later schreef ik een boek als verwerking van een verlies. Ik had niet het plan om een boek te schrijven, zoals altijd begon ik gewoon omdat ik voelde dat ik het schrijven nodig had. Maar gaandeweg bedacht ik me, dat dit het soort boek was, waarnaar ik op zoek was geweest in die periode. Misschien kon het anderen ook helpen, dus misschien moest ik het uitbrengen? Ik liet het aan een paar mensen lezen en kreeg ontroer(en)de reacties en positieve feedback. "Doen!", was de boodschap... ik raapte al mijn moed bijeen en schreef een aantal uitgeverijen aan. Als ik al feedback kreeg, dan was het 'nee', nooit inhoudelijk. De moed zakte me in de schoenen en het boek verdween weer in zijn mapje...

De boodschap die ik uit de afwijzingen haalde, was dat ik niet goed genoeg was. Als het écht zo'n goed boek zou zijn, dan zouden ze erom staan te springen, daar ging ik vanuit. Misschien besefte ik rationeel wel dat dat niet klopte, maar onbewust voedde het mijn onzekerheid, mijn twijfel. 

Want daar gaat het eigenlijk om. Dat is de tweestrijd die ik altijd heb gevoeld, dat is waarom het antwoord op de vraag zo ambigu is. Ik ben een schrijver, dat ben ik altijd geweest. Dát is wat ik in mijn hart voel, in mijn lijf. Dat is de kern van wie ik ben. Maar mijn hoofd...dat heeft zich laten inpalmen door de onbewuste feedback uit mijn jeugd dat schrijven enkel voor de grote schrijvers is weggelegd, en dus niet voor mij. Ik was onzeker omdat ik nooit heb geleerd om mijn schrijfsels te tonen, omdat er nooit werd voor opengestaan. Er was geen nieuwsgierigheid, geen trots, geen stimulatie. En daardoor voelde ik het aan als taboe, schaamte, onkunde, niet goed genoeg zijn. En de afwijzingen van de uitgeverijen, die bevestigden dat alleen maar. 

Het afgelopen jaar is mijn leven nogal veranderd. Van een vaste job die ik goed deed, maar die mij niet goed deed en een vast dagelijks ritme, naar werkloosheid. Tijd voor een adempauze. En therapie. Therapie om mezelf nog beter te leren kennen, om wat er al zo lang onderhuids zit ingebakken aan onzekerheden en twijfels, aan de oppervlakte te brengen. Om uit te zoeken wat nu écht van mij is, en wat niet, goed én slecht. 

Door deze therapie begon ik te beseffen, dat ik mezelf op heel veel gebieden klein heb gemaakt en gehouden. Dat ik me voor heel wat delen van mezelf schaam, al zo lang ik me kan herinneren. Dat ik niet heb geleerd om trots te zijn op kwaliteiten of prestaties, omdat het voor mij samenvalt met arrogantie, uit de hoogte doen, je beter voelen dan anderen. Dat heel veel van wat me tegenhoudt, heel veel van de negatieve stemmetjes in mijn hoofd, niet de mijne zijn. Dat ik boodschappen, bewust en onbewust, heb geïnternaliseerd die niet per se goed voor me zijn. 

Het deed me inzien dat ik een schrijver ben, in mijn diepste kern, ook als ik niets publiceer. Maar het deed me ook beseffen dat publiceren voor mij wél belangrijk is. Dat het iets is wat ik heel graag wil: mijn eigen boek(en) in handen houden. Dat het voor mij wél belangrijk is dat anderen lezen wat ik schrijf. Niet alles, uiteraard, maar toch. Ik krijg vaak positieve feedback op kaartjes of brieven of gedichtjes die ik links en rechts achterlaat, ik merk dat ik mensen kan raken door wat ik schrijf. Dus er moet toch iets van aan zijn...En zelfs als anderen het niet willen lezen - ja, ik geef toe, dat zou ik spijtig vinden - dan nog is publiceren mijn droom. En in deze tijd van self-publishing, is die niet meer onbereikbaar. 

Dus...

Wanneer ben je een schrijver en wanneer ben je dat niet? 

Ik ben een schrijver en dat ben ik altijd geweest, schrijver ben je wanneer je woorden op papier zet omdat je voelt dat dat iets is wat je wilt of moet doen, iets dat uit je diepste binnenste komt. Of anderen dat lezen of niet, of je publiceert of niet, dat maakt niet uit. 

Ik ben een schrijver en dit jaar, nu ik 40 word, is het tijd om dat met de wereld te delen. Hoe meer ik in therapie nadacht over wat van mij is, wat voor mij écht belangrijk is, hoe meer ik besefte: ik word 40, hoelang ga ik nog wachten op goedkeuring die nooit zal komen van mensen van wie het ook helemaal niet hoeft te komen? De woorden 'If not now, when? bleven ronddolen in mijn hoofd en ik nam een beslissing...

Ik publiceer dit jaar, binnenkort...

To be continued...